ELEKTRONİK SATIŞTA TEKLİF VERME SÜRESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İcra ve İflas Kanununa 24/11/2021 Tarih ve 7343 Sayılı Yasanın 13. Maddesi ile eklenen “elektronik ortamda açık arttırma suretiyle satış düzenlemesi” hüküm altına alınmıştır.
Buna göre 2004 sayılı yasanın 111/b maddesi ile yerini alan elektronik ortamda satış yapılması hususu kapsamlı olarak düzenlenerek, haczolunan malın satışı, ulusal yargı ağı bilişim sistemine entegre elektronik satış portalında açık artırma suretiyle yapılacağı; açık artırmada teklif verme süresinin yedi gün olduğu; açık artırma, ilanda belirtilen gün ve saat aralığında ve teklif verme yoluyla yapılacağı; teklif verenlerin kişisel bilgileri, artırma süresi içinde bilişim sistemini işleten kamu görevlileri hariç hiç kimse tarafından görülemeyeceği ve bilişim sisteminde gösterilemeyeceği; teklifler arasındaki fark, satışa çıkarılan malın muhammen kıymetinin binde birinden ve her hâlde yüz Türk lirasından az olamayacağı; açık artırmada en yüksek teklifi veren, artırma süresi içinde kendisinden yüksek bir teklif verilmedikçe teklifini geri çekemeyeceği ve teminatını geri alamayacağı ile açık artırma süresinin son on dakikası içinde yeni bir teklifin verilmesi hâlinde açık artırmanın bir defaya mahsus olmak üzere on dakika uzatılacağı hüküm altına alınmıştır.
İcra ve İflâs Kanunu Uyarınca Elektronik Ortamda Yapılacak Satışların Usulü Hakkında Yönetmelik ile Satış Giderleri Tarifesi 8 Mart 2022 tarihli ve 31772 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmış olup, 15/03/2022 tarihinden itibaren Ankara Batı İcra Dairesi'nde uygulamaya geçilmiş, 7343 sayılı Kanun ile değişik 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’na eklenen Geçici 18’inci madde hükmüne istinaden, mezkûr Yönetmelik ve Tarife’nin uygulanmasına İstanbul ili ile bu ile bağlı olan ilçelerde 01/11/2022 tarihi itibarıyla ilanı yapılacak artırmalar hakkında uygulamaya başlanmış nitekim 02/01/2023 tarihi itibariyle de tüm ülke genelinde elektronik satış sistemine geçilmiştir.
Elektronik ortamda satış yapılmasının düzenlenmesinden evvel fiilen mezat salonlarında gerçekleştirilen ihalelerde icra memuru tarafından yönetilen ihale – açık arttırmalarda katılımcılar tarafından sürülen peylerden en çok pey sürenin belirlenmesine kadar arttırmaya devam edilmekte böylece satışa çıkarılan malın en yüksek fiyatla satışı gerçekleştirilebilmekteydi.
Önceki yasal düzenlemenin uygulama alanı bulduğu dönemde gerek doktrin gerekse yüksek mahkeme kararlarının büyük bir uyum içinde olduğu gözlemlenmekteydi. Şöyle ki yürürlükten kaldırılan yasa hükmünde “satılığa çıkarılan malın üç kez bağırıldıktan sonra en çok artırana ihale edileceği” ifade edilerek. Artırmanın başlamasından sonuçlanmasına kadar tellalın işin niteliğinden kaynaklanan işlevine de önem verilmekteydi. Bu işlev, artırmaya katılanların sürdükleri peylerin tellal tarafından yüksek sesle tekrar edilerek duyurulması ve daha yüksek bir pey sürülünceye kadar bu şekilde devam edip, pey sürülmesi bitince de tellal tarafından üç kez bağırıldıktan sonra, malın en çok pey sürene (artırana) icra müdürü tarafından ihale edilmesi şeklinde gerçekleşmekteydi.
İcra ve İflas Kanununda 7343 sayılı yasal düzenleme ile 24/11/2021 tarihinde yasalaşarak 02/01/2023 tarihinden itibaren ülke genelinde elektronik ortamda açık arttırma suretiyle satışa geçilmiş olmasının önceki yasal düzenlemede var olan düzenlemeyi kapsayacak şekilde yasada değişikliğe gidilmediği görülmektedir.
Yukarıda açıklanmaya çalışıldığı haliyle elektronik ortamda açık arttırma suretiyle satışın düzenlendiği İ.İ.K 111/b maddesinde açık arttırmadaki teklif verme süresinin yedi gün olması nihayetiyle satışın tamamlanmasının düzenlemesi kanaatimce satışa konu malın piyasa değerini bularak satması açısından önemlidir. Ancak açık arttırma süresinin son on dakikası içinde yeni bir teklifin verilmesi halinde açık arttırmanın bir defaya mahsus olacak şekilde on dakika uzatılarak ihalenin sonlandırılması doğru olmamıştır.
Ne var ki İcra ve İflas Kanununda ihalenin düzenlendiği eski ve yeni düzenlemeler mukayese edilerek ve pratik uygulamanın birlikte değerlendirilmesi ile fiilen gerçekleştirilen ve mezat salonlarında yapılan ihalelerde tüm ihale katılımcıları arasında pey sürme noktasında bir yarışa gidilmek suretiyle malın en yüksek bedelle satılması gerçekleştirilebilirken yeni düzenleme kapsamında “açık arttırmanın bir defaya mahsus olmak üzere on dakika uzatılması” bu ihtiyacı tam olarak karşılamamaktadır.
Şöyle ki cebri icra hükümlerine göre bir malın satışının gerçekleştirilmesindeki esas amaç, borçluya ait malın en yüksek fiyatla satılarak borçlunun mümkün olduğunca daha çok borcunun ödenmesi, alacaklının alacağını alması ve tüm satış işlemlerinin tamamlanmasından sonra devletin elde edeceği; tahsil ve cezaevi harçları, damga vergisi ile yapılan satıştan elde edilecek Kdv ‘den elde edilecek miktarın daha yüksek bir matraha tahvil edilecek tarzda ihalelerin tamamlatılması gerekir.
Bu durumda kanun değişikliğinden önceki fiziki ortamda gerçekleştirilen satışlarda olduğu üzere peylerin tellal tarafından yüksek sesle tekrar edilerek duyurulması ve daha yüksek bir pey sürülünceye kadar bu şekilde devam edip, pey sürülmesi bitince de tellal tarafından üç kez bağırıldıktan sonra, malın en çok pey sürene (artırana) icra müdürü tarafından ihale edilmesi mümkün olmadığından yapılacak elektronik satışlarda açık arttırma süresinin son on dakikası içinde yeni bir teklif verilmesi halinde açık arttırmanın bir defaya mahsus olmak üzere on dakika uzatılması önceki kanun hükmünü tam olarak karşılamamaktadır. Şöyle ki İ.İ.K 111/b maddesinde yapılacak bir düzenleme ile elektronik ortamda yapılan ihalelerde; bir defaya mahsus olmak üzere elektronik ihalenin on dakika uzatıldığı süre içerisinde daha yüksek bir teklifin gelmesi halinde (elektronik ihaleye devam edilerek) otuzar saniyelik periyotlar içinde en yüksek pey sürenin belirlenmesine kadar malın ihale edilmesi hususunun düzenlenmesi daha doğru olacaktır.
Bir diğer ifadeyle elektronik satışta ihalenin tamamlanabilmesi için en yüksek teklif verenin net bir biçimde belirlenmesi gerekir. Devam eden tekliflerin varlığı halinde bu teklifler bitene kadar ihalenin devam etmesi yerinde olacaktır. Online bir şekilde elektronik olarak yapılan bu ihalelerden pey sürme işleminin devamlılık arz etmesi halinde herhangi bir kimsenin (alacaklı, borçlu, ihale katılımcısı) hakkının zayi olması mümkün olmadığı gibi, uygulamada yaşanabilecek hak kayıplarının önüne geçilebilmesi adına yasal düzenlenin yapılması gerekecektir.
Son olarak İcra ve İflas Kanunu 111/b ‘nin uygulama alanı yasa metninde her ne kadar “haciz olunan malın satışı” şeklinde düzenlenmiş ise de ipoteğin (rehinin) paraya çevrilmesi ve ortaklığın giderilmesi suretiyle satış memurluğunca gerçekleştirilecek satışları da kapsar şekilde maddenin düzenlenmesi hususu önemlidir.
